Những cây giáo gỗ, khiên, giáp đan bằng rạ ngổn ngang trên sân đình. Chỉ một lát sau thôi, hai mươi người dân phu trong làng sẽ diện chúng lên. Họ sắp tiến ra nơi giòng suối, để xem “con quỷ" mà dân làng đồn đại có thực hay không. 

Trăng lên, màu đêm trên những đám lau loang xuống ngọn suối. Tiếng bước chân nặng trịch phá tan tiếng nước chảy lơ mơ róc rách. Hương ngan ngát của hoa sữa pha lẫn mùi cỏ lau thoang thoảng trên bờ đất. Giòng nước tựa một mái tóc tơ xanh lục buông trên những lớp đá gai góc.  Những đất bùn nhấn những ánh sao chìm xuống. Làn sóng tựa những bàn tay nhỏ bé, non nớt nâng đám bọt trắng phau. Những bầy đom đóm chơ vơ giữa hẻm đá rạch ngang con suối. Đã từ lâu, đám trẻ làng biết rằng đó là lối vào của một cái hang. 

Đoàn quân áo rạ hướng những mũi gỗ vót nhọn về mảng tối giữa hai giòng nước. Hẻm đá ấy lớn tới độ đủ cho một người đàn ông leo vào. Những dân phu vẫn còn e dè, người nọ huých khuỷu tai người kia:” Anh đi trước đi!”. Chợt, một cái giọng lanh lảnh xen ngang: 

“Tôi sẽ vào đầu tiên. Xê ra!” 

Đó là ông thầy cúng trong làng. Hôm ấy, ông ta diện một tấm áo đối khâm đen, phối với đôi hài gỗ và cái đai thắt vải ô. Nhìn từ xa, ông thầy cúng hòa vào bóng tối, chỉ còn con mắt sắc lẹm ánh lên. Đôi bàn tay ám khói nhận lấy cây đuốc dẫn đường. Ánh lửa phập phù khuất dần sau làn nước tuôn chảy. Những người dân phu hấp tấp mò mẫm theo sau. Bên trong hang là một bầu không khí tách biệt; nồm ẩm mà ngột ngạt, tưởng như ta đang đứng trong một nhà ngục giữa mùa hạ. Những hạt mồ hôi dần lấm tấm trên những vầng trán ngắn. Ngọn đuốc chập chờn, tỏa ra những sợi khói đỏ nhạt. Tiếng gọi của ông thầy cúng thảng thốt truyền đi: 

“Đi từ từ! Từ từ! Ta có đủ giáo gỗ chứ các đệ? Tôi đang thấy có mùi tanh lợm quá!” 

“Máu?... không! Lo gì cho mệt người, có đủ cả rồi!” 

Con đường dẫn xuống hang đầy những chỏm đá xù xì, nhầy nhụa. Lắm người lạnh mình trông xuống, tưởng rằng vừa bước lên làn da thú nhớp nháp. Những tia nước tuôn chảy réo rắt, giống tiếng tiêu vọng ra từ phía trước; đầy ma mị và xa xăm.  Người dân phu đưa tay sờ lên những mặt đá trơn nhẫy ong ánh, và chợt rùng mình trước cái sắc nhọn của những thân gai tua tủa. Có lẽ trong hang không có thạch nhũ, nhưng có những lớp rêu lạnh buốt khẽ chạm lên mái tóc, tựa những bàn tay của cây cỏ. Phía trước, làn hơi ấm nồng se sẽ phả, tựa những ngọn gió hè. Những thanh âm đơn điệu bỗng trở nên méo mó; chúng nghe tựa tiếng gió rít hòa với tiếng lửa tí tách. Một người đi sát bên ông thầy cúng thét lên khàn khàn, đôi tay hộ pháp giật về sau lưng: 

“Kìa! Mắt xanh của nó!” 

Đám người dáo dác. Có lẽ những cây giáo đang dần buông xuôi chăng? Ông thầy phất ngọn đuốc, để lộ khuôn mặt vô cảm dưới tấm khăn đen. Trên vách đá, hiện rõ mồn một hai tia sáng xanh lam, tựa như hai phiến ngọc thạch óng ả. Ông ta xua tay: 

“Lui ra! Đó là...là...” 

Hai đốm xanh di chuyển chầm chậm, rồi thoắt bay khỏi vách. Một con bướm đêm đơn độc cũng đủ để làm cho những người đứng giữa không gian này phải ghê rợn. Họ thở phào rụt rè và bước tiếp. Con đường dốc càng lúc càng thu hẹp lại; những bầy bướm xanh đông đúc như đan lại thành một tấm vải sáng lóa giăng quanh đám người. Xung quanh rộ lên những thanh âm trong ngần, thanh thoát tựa tiếng đàn bầu, đàn nhị. Ngọn đuốc đã gần tàn, những sợi khói bàng bạc phai đi. Mấy mươi con mắt cùng hướng về mặt đá phẳng lì, lồi lõm- điểm kết thúc của cái hang cụt.  

“Không có gì cả”- Ông thầy cúng thở một hơi dài. Ngay từ khi mới bước vào vào mảng tối cửa hang, ông đã nghĩ rằng sinh vật dị kỳ mà người làng đồn đoán mấy bữa nay chẳng qua chỉ là một con cá sấu- loài vật quen thuộc trên các ao hồ sơn cước. Ông vốn ưa danh tiếng, nên đã dẫn cả đoàn người tiến vô hang một cách không sợ sệt.” Họa chăng có gặp nó, thì đồ đạc đầy đủ cả rồi, chẳng sao cả!”- Thầy cúng nghĩ thầm trong bụng. Bạn có thấy không, những vật dữ ấy không phải là một nỗi sợ đối với người miền núi. Khi thấy rằng cái hang kỳ bí không có gì ngoài một con đường cụt dẫn xuống sâu thẳm, ông thầy cúng đã chắc rằng nơi đây tầm phào. Ấy là cho tới lúc ông chợt dẫm phải một cái đó trơn tuột, tựa một đám rêu bầy hầy. 

Đó là một lớp màn ướt đẫm, tựa một tấm vải dầu rách mướp nằm dưới gót hài ông ta. Một thứ mùi sắt tanh nồng lởn vởn quanh nó. Và..ô kìa! Làn nước đỏ quạnh như máu loang ra từ lớp màn. Và ẩn dưới đó là một lưỡi dao đồng, giống hệt lưỡi dao mà lúc sớm anh chàng nào đã phi xuống con lạch. Sát với vai ông thầy cúng- một cây mác gỗ bị bẻ cong tựa một khúc xương gầy còm phủ đầy rong rêu. Nỗi sợ dấy lên trong lòng, ông thầy bước lùi về phía sau. Đập vào mắt ông trên phiến đá, dưới những hơi lửa tàn của ngọn đuốc, là một dấu tay. Có vẻ như một bàn tay trẻ con đã ấn vào đây- lòng bàn tay nhỏ bé, những ngón tay ngắn. Nhưng điều mà ông ta thấy rõ ràng hơn cả là màu đỏ nhờn nhợt của dấu vết này. Ai đã đẩy phiến đá với tay rướm máu? Ai đã mang cây mác, con dao găm về dưới đây? Đám người dần co cụm lại. Bây giờ họ nhỏ bé trong không gian hẹp hòi này; tiếng nước reo ì ầm làm tiếng thì thào phải ngưng bặt, tiếng vỗ cánh khẽ của bầy dơi làm họ chùn bước. Chợt có một thanh âm trong trẻo ngân lên: tiếng cười của một đứa trẻ. Điệu cười khúc khích mà nhỏ nhẹ vang dội đến tận lồng ngực ông thầy cúng. Ánh lửa cuối cùng trên cây đuốc gỗ phụt tắt. Những cánh bướm xôn xao trong bóng tối. Ông thầy cúng vất thân gỗ đen nhẻm xuống, ngoái đầu, nói bằng giọng ngắt ngứ, lập bập: 

“Lên! Lên ngay! Nó là ma thật rồi! Trời ơi, chỉ tại chúng mày thôi đấy! Khốn khổ thân tao! Khốn khổ!” 

Một người dân phu đứng phía sau đã trông thấy một bàn tay đen đúa, còm nhom dẫn nhô ra, gần chạm đến búi tóc thầy cúng. Anh buông cây giáo, hét lớn như bị dao đâm. Mấy mươi đồng đội của anh cùng xô vai nhau mà đi lên. Lếch thếch phía sau là ông thầy cúng, đang liên hồi ngã chúi vì những cây giáo, tấm khiên bỏ lại quăng quật. 

Buổi thám hiểm “hang quỷ" kết thúc đầy hỗn độn như vậy. Ông thầy cúng và những anh dân phu tái mặt lê bước trở về. Họ mang một không khí tĩnh lặng và e dè lạ thường qua những khu xóm. Nghe nói chỉ độ mấy ngày sau, có mấy người ốm mê man. Trong giấc ngủ li bì mỏi mệt, họ vẫn lảm nhảm: 

“Có ma...có ma..” 

*** 

Ngọn suối vẫn đứng ở đấy. Hẻm đá tựa một cánh cửa dẫn sang một thế giới khác sau làn nước rì rào xanh biếc. Sau cánh cửa ấy, những khiên giáo ngổn ngang đang mắc vào những trảng rêu bất tận. Tiếng sóng va rền rĩ truyền qua bức tường đá méo mó, tối tăm. Những tia sáng từ bên ngoài nhạt đi trong làn sương tù túng, hiu hắt.  

Qua những thân cây gai góc ướt đầm, ấy một đôi mắt xanh, như của loài báo đang quan sát trong câm lặng. Một sinh vật. Thân hình gầy rộc lộ làn da lấm lem, ướt ròng ròng; trên đó, những mạch máu tím biếc nổi lên như những sợi chỉ nối những lớp vảy xanh lục. Hàng xương lườn đều đều nhấp nhô khe khẽ theo nhịp thở nhanh. Khuỷu tay nó nổi những đường sọc vằn khô khốc, như một lớp giáp bắt đầu từ bờ vai. Một bàn tay khuấy động làn nước; phơi lớp màng giữa những đốt ngón tay thô kệch. Mười cái móng vuốt sáng lên trong làn sóng bùn. Nó vươn mình đứng dậy, chạm bờ vai vào những sợi rêu lòa xòa. Hai con người xanh thẳm tựa những ánh đuốc rọi xuống lớp bùn- nơi còn in rõ mồn một dấu chân và dấu hài của con người. Con vật gầm gừ- con mắt khép lại hờ hững. Đôi tay cục mịch của con vật chạm lên phiến đá. Một tia sáng xanh ánh ra trong hơi mát ngào ngạt, tưởng như phía sau phiến đá già cỗi ấy là một vùng trời đêm thênh thang. Những cánh bướm dật dờ trước hai con ngươi đang giãn ra bên đường gân mắt vàng óng. Và đây, khuôn mặt của sinh vật này trần trụi dưới làn sáng. Nhìn vào, có lẽ chúng ta thôi ghê sợ phần nào; đó là một khuôn mặt người. 

Hai con mắt ngọc thạch nằm lọt trong hốc mắt đen ngòm và vầng trán dô. Ánh nhìn buồn bã vọng ra từ đó.Hai gò má đầm đìa nước nổi lên những lớp vảy tựa những hàng gai góc dày và thô ráp. Có những vết xước dài, trắng phau chạy qua chúng. Sống mũi- mảng da mềm chìm giữa ấn đường và hai bên má gầy gò- phập phù theo hơi thở đã dịu lại. Hàng răng nhọn, xô lệch trong bờ môi nhợt nhạt mấp máy. Dưới vầng thái dương hẹp hòi mà cao, đôi tai của con vật tựa một tấm lá xù xì uốn khúc, đang khẽ rung theo những thanh âm xao động. Mái tóc thẳng và dài mang một sắc đen huyền hòa vào nước da chàm ngăm ngăm. Làn tóc buông rủ được cột lại bằng những chiếc vòng đá trắng ngà.  

Có một cõi khác sau cánh cửa đá. Con người ấy đang đứng trên một mặt phẳng tĩnh mịch, nơi bóng nó chìm lẫn trong những đường rạn nứt chằng chịt và những giọt sương đọng xám mờ. Hang động phía trước trải ra kỳ vĩ; Bốn bề chìm trong môt màn sương xanh ngọc ảm đạm. Lẫn tronh những làn hơi trong như bạc ấy, có những đốm đỏ hỏn, tựa những ngọn lửa lững lờ bay. Trên đầu con người là những hàng thạch nhũ trùng điệp, tựa những thanh đoản kiếm băng trắng xóa. Len lỏi giữa những mảng rêu vô hồn, u uẩn là những sợi rễ khắc khổ găm sâu- những mạch máu của đất. Những hàng mộc hương tựa những cánh tay chai sạn vươn lên từ hẻm đá , chạm tới những hốc sâu hun hút phía trên bằng những tán lá đen sẫm. Giòng thác sừng sững phía trước con vật tựa một tấm vải liệm nặng nề, chôn vùi làn bọt trắng đục cùng những lớp đá vôi rã rời. Những tiếng sóng ào ào tựa những tiếng gào khô khốc vọng ra từ một con tim quen câm lặng.  

“Anh!”-tiếng reo gọi tựa một nốt đàn lanh lảnh đánh lên. Những bóng hình còm cõi loắt choắt chạy lại. Những đứa em của anh; chúng cũng mang mái tóc dài quá ngực, làn da có vảy rắn, con mắt xanh lanh lợi, và những móng vuốt trên bàn tay. Lấp lánh trên những cái cổ cò là những trang sức làm từ vỏ ốc, ngọc trai và đá quý. Chúng quấn quanh mình những mảnh da cá sấu nham nhở, lùng bùng tựa những tấm giáp nhà binh. Thấp thoáng sau làn tóc rong rêu là những chiếc sừng rỗng- những cây kèn hú gọi. Một đứa cất tiếng nói- tiếng nói mà nếu những người sống trên mặt đất nghe được sẽ cho là lơ lớ, hay bập bẹ. 

“Anh ơi, mẹ ở động đang có muốn ta qua, mẹ đang ốm lắm, mụ nói khờ khờ rồi khóc hoài à...” 

“Mẹ còn kêu anh phải trở về nữa đó!” 

“Thế ư? Vậy ta đi.”- Anh xoa vầng trán đứa em, lẳng lặng nắm lấy những đôi tay nhơn nhớt, lạnh tanh. Những đôi chân xù xì bước từng bước dài trên những cánh bướm rách nát. Họ đang băng qua làn sương trập trùng, và đã đến trước giòng thác cao vời vợi phía cuối. Đến đây, anh và đàn em khẽ khàng đưa chân bước lên những bong bóng lấp lánh nổi trên những làn bọt tan tác. Những đôi mắt cùng nhắm chặt lại; họ cùng gieo mình xuống dưới làn nước. 

Từng gợn sóng đen thoa hơi thở mặn mà, se sắt lên những đôi vai gầy nhỏ. Những con người ấy ngấm dần vị nhạt tê tái trên đầu lưỡi. Mấy đôi mắt mở ra long lanh cứ thế khuất dần sau làn bọt trắng xóa. Nhưng chúng lại sáng ngời trong làn nước tối tăm, hiu hắt. Nơi đây không còn âm thanh xao động nào nữa; những mảng tối bủa vây bầy người, tưởng chừng họ đang ở giữa một bàn tay khổng lồ đương dần nắm lại. Những rong rêu đượm một sắc xanh lục, tựa những tấm lụa giữa những mặt đá hiu quạnh đang chỉ đường cho họ. Đôi tay của những con người ấy đã dang rộng; lớp màng giữa năm ngón tay hiện rõ mồn một những mạch máu tựa những sợi chỉ đỏ mỏng manh. Những tấm thân gầy lao lên, mạnh mẽ và mềm mại như những bầy cá kình giữa lòng sông cuồn cuộn. Họ ẩn hiện trong những lớp cát mịt mùng, những rong rêu đứt lìa, những gò cát sừng sững. Đôi tai họ khép lại vì những hạt cát lùa qua, nhưng hai cánh tay cứng cỏi và khuôn mặt người vững vàng trước những làn sóng ngầm nặng nề quất xuống. Đôi mắt quắc lên; họ đã thấy trước mắt mình những thân cây đại thụ đá, có những vệt sáng tim tím mờ ảo trên tán. Đó là những ụ thạch anh và những hàng rêu tím bao xung quanh một vết lõm sâu thẳm. Bầy người bơi chậm lại, và rồi dừng lại lơ lửng trên cái lỗ mờ mịt. Họ chầm chậm thả mình xuống màn đêm đen kịt dưới những phiến đá mòn.

Con đường phía dưới là con đường của bóng tối và hơi mát. Những hình thù khi thì cứng rắn, khi thì mềm mại của màn đêm như lấp đi luồng sáng xanh le lói phía cuối. Không còn giòng nước xiết chảy , mà là những làn sóng nhịp nhàng và trong ngần. Những vách đá nhọn phả hơi mát se se, truyền đi trên những cát bụi nông cạn. Bầy người bơi sát lại gần nhau; những cái vòng quấn trên làn tóc họ tỏa màu sáng dẫn lỗi cho người sau. Những tấm thân nửa người nửa cá đưa theo nhịp sóng hiền khô.Thanh âm rầm rập lớn dần khi họ đến với gần hơn với những gợn nước xanh biếc chói rạng ở điểm kết con đường. Họ thả mình vào sắc trắng miên man phẳng lặng của mặt cát thênh thang. Luồng sáng tan nhòa trên những lọn tóc bồng bềnh. Con mắt của người anh nheo lại, nhìn về xa xăm. Đàn em không hề tỏ ra rụt rè trước những tiếng động ồn ã vọng xuống tựa nhịp đập của một con tim khổng lồ. Bầy người dang rộng đôi tay, không chút mệt mỏi, cùng nhau bơi ngược lên, hướng về mảng sáng nhập nhoạng trên đầu.  

“Pum! Cái kèn sừng của em đâu rồi!”- Đứa em đầu tiên nhô đầu khỏi làn nước hiền khô. Nó đang đứng trên một mỏm đá nhỏ bé, xung quanh là những anh chị em còn đương ngụp lặn.  

“U! Cái kèn của em đây!”- Đứa em có vết xước trên trán khệ nệ vác chiếc sừng rỗng ra khỏi làn nước. Người anh vừa mới bơi đến kịp, còn đang bận bịu với những mái tóc bám đầy rong rêu của đàn em. Chợt một điệp khúc từa tựa tiếng trống cất lên réo rắt; những đôi mắt thẫm màu nước ngước lên. Kìa; họ đã về lại với vùng đất thân thuộc của mình. Những mảng thạch anh trên cao vòi vọi, như đan thành một một vòm trời tím than uy nghi. Họ đang chơ vơ trên một giòng sông yên ắng, có những gợn sóng lẻ loi màu tím phai. Những chỏm đá cô độc trên làn nước tựa những bậc thang bắc tới những cụm mây tối mờ lững lờ trên con nước. Đó là những hòn đảo san sát nhau. Tiếng sóng ru dạt dào tựa những bước chân vồn vã băng qua những sườn đồi nhuốm màu hiu quạnh. Một đứa em khua tay trong làn nước nồng nàn, tựa như muốn chộp lấy ánh vàng mà bầy đom đóm gieo xuống con sông. Có những vệt sáng lập lòe trên những triền đảo mềm mại; những thanh gỗ vuông vắn vươn lên bên những thân cành ủ ê, che khuất đi những tia lửa màu men le lói. Người anh dìu đám em nheo nhóc qua con sông rộng đầy thong thả, rồi họ cùng vươn mình đứng dậy trên bờ cát xám trắng. Những dấu bàn tay loang loáng nổi lên trên những hạt cát mơn man.