Isang umaga—banayad ang sikat ng araw, tila bagong pahina sa kwento ng isang pusong sugatan.

Sa likod-bahay ng tahanan ni Mang Tony at Nanay Floring, makikita si Clarisse, nakayukong nagdidilig ng mga halamang namumulaklak. Hawak niya ang dilaw na tabo, marahang isinasaalang-alang ang bawat patak ng tubig sa mga paso. Tahimik. Walang iniisip. Walang hinahanap—kundi ang mismong sandali.

Sa may lilim ng punong langka, naglalakad si Mang Tony, kasama ang anak. Sumasabay sa dahan-dahan niyang hakbang si Clarisse, habang kinakausap siya ng ama tungkol sa simpleng ehersisyo—na mas mabuting gamot daw kaysa sa kahit anong reseta.

Maya-maya, bumalik silang mag-ama sa loob ng bahay. Doon, tumutulong si Clarisse sa paghihiwa ng gulay para sa tanghalian. Tahimik pa rin, pero may kaunting sigla sa kanyang mga mata—parang bahagyang naalimpungatan mula sa isang malalim na tulog.

Adobong manok, munggo, pritong tilapia. Mga lutuin na inaabot nila bilang pamilya noon, tuwing linggo. Mga simpleng bagay. Ngunit sa kanya, ito na ang mga sandaling muling nagpaparamdam ng "buhay."

Minsan, sumasama si Clarisse kay Mang Tony sa pamamalengke. Si Mang Tony ang nagmamaneho—ayaw pa niyang ipaubaya ang manibela sa anak. Hindi dahil sa takot. Kundi dahil sa ingat. Hindi pa raw siya ganoong kumpyansa.

Ngunit bawat araw, may binabalikan.

May hinihilom.

May inaalalang muling binubuo.

Hindi umaasa ang mag-asawa na bukas, ay magigising silang normal na ulit ang lahat.

Hindi rin nila alam kung may pinagdaraanan pa talaga si Clarisse.

Pero ang tiyak nila...

Nandito siya.

Kasama nila.

At sa bawat pagdilig ng halaman, bawat tahimik na ngiti sa tanghali, at bawat hakbang ng paglalakad—parang unti-unting bumabalik ang mga piraso ng isang kaluluwang halos nawalan ng saysay.

Ang Paglalakbay Pabalik

Lumipas ang dalawang linggo.

At ngayon, oras na upang harapin ang tanong na matagal na nilang iniwasan:

Kailangan na nga bang ipatingin sa Psychiatrist si Clarisse?

Nasa harapan ng kotse si Clarisse, sa passenger seat. Tahimik lamang siyang nakatingin sa labas ng bintana, habang ang hangin sa umagang iyon ay tila walang pakialam kung anong desisyon ang bubuo ng araw na ito.

Si Mang Tony ang nagmamaneho—mahigpit ang hawak sa manibela. Hindi dahil sa trapiko, kundi sa bigat ng iniisip.

Sa likod, si Nanay Floring. Hawak ang isang maliit na bag na may lamang tubig, biskwit, at kapirasong rosaryo. Hindi siya mapakali.

Pagkarating sa ospital, pumarada agad si Mang Tony sa may gilid, malapit sa entrance ng outpatient clinics. Halos sabay silang bumaba. Ngunit pagpasok sa gusali, nagkatinginan silang tatlo—walang nagsasalita.

Pagkatapos ng ilang hakbang, dumaan sila sa tapat ng elevator.

Sira.

Kaya't nagdesisyon silang umakyat sa pamamagitan ng hagdan.

Habang paakyat sa ikatlong palapag, isang munting tunog ang sumalubong sa kanila.

Iyakan ng sanggol.

Mahina lang.

Pero sapat na para tumigil si Clarisse sa pag-akyat. Parang may humawak sa kanyang puso.

Napalingon siya sa isang corridor sa kanan. Mula roon nanggagaling ang mahinang pag-iyak. Hindi niya alam kung may nursery, o emergency, o baka... alaala lang.

Tumingin siya sa kanyang mga magulang.

"Nay... Tay..." mahina niyang sambit.

"Pwede po bang mauna na kayo sa clinic?" tanong niya—magalang, pero may bakas ng pakiusap sa tinig.

Nagkatinginan ang mag-asawa. May kaba. May tanong.

"Anak, sigurado ka ba? Okay ka lang ba?" tanong ni Nanay Floring, pinipigilan ang sarili na alalayan ang anak pabalik.

Ngunit ngumiti si Clarisse—payak, tahimik. May kaunting pilit, pero may kusa.

"Wag po kayong mag-alala. Okay lang ako. Wala po ito... Sandali lang."

Tumango si Mang Tony.

Bahagyang lumingon si Nanay Floring, bago sila tumuloy paakyat.

At si Clarisse—naiwan sa ikatlong palapag. Nakatayo sa pagitan ng daan paakyat at daan pabalik sa isang alaala na ayaw pa rin siyang lubayan.

Ang Alaala sa Ibang Mukha

Dahan-dahan ang bawat hakbang ni Clarisse sa pasilyo ng ikatlong palapag ng ospital. Tahimik ang kanyang anyo, ngunit ang puso niya'y kumakabog sa di-maipaliwanag na dahilan.

Iba ang atmospera sa palapag na iyon—puro pediatric clinic ang naroon. At habang siya'y lumalapit, papalakas nang papalakas ang mga iyak ng sanggol sa paligid. Hindi ito ang unang beses niyang nakadaan doon, ngunit ngayon, tila bawat hikbi ay may pamilyar na tinig.

Pagtapak niya sa dulo ng hallway, napatigil siya.

Tumigil ang mundo.

"William..."

Hindi sinasadya, lumabas ang pangalan mula sa kanyang labi.

Nandoon si William, nakatayo sa tapat ng isang pinto. Katabi niya ang isang babae—may bitbit na sanggol, nakasubsob sa balikat ng ina. Mga tatlo o apat na buwan ang edad ng bata.

Nag-angat ng tingin si William at ngumiti ng magalang.

"Ah, Dra. Villanueva. Kumusta po kayo?" bati niya.

Sumunod ang ngiti ng babae.

"Kamusta po, Doktora."

Parang nawala si Clarisse sa oras. Pigil ang hininga. Pero ngumiti siya, kahit nanginginig ang loob.

"Anak mo, William?"

Tumango si William. "Bunso namin. Naka-schedule siya ngayon para sa booster shot."

At saka iyon nangyari.

Biglang gumalaw ang sanggol sa balikat ng ina. Nag-angat ng ulo. Napatingin kay Clarisse.

"Coo."

Isang mahinang tunog. Inosente. Musmos. Ngunit sa tenga ni Clarisse, tila boses ng isang multong hindi niya makalimutan.

Lumaki ang mga mata niya. Uminit ang pisngi. May kung anong pumatak mula sa gilid ng mata.

"Ethan."

Isang bulong. Mahina. Pero narinig ito ng mag-asawa. Napatingin sila sa isa't isa, may bahid ng pagtataka.

Ang sanggol? Inunat ang mga braso palapit kay Clarisse. Parang humihingi ng yakap. Parang may alam. Parang... kilala siya.

Hindi na naisip ni Clarisse ang nararapat. Tinabunan siya ng damdamin.

"Maari ba?" tanong niya sa mag-asawa, nanginginig ang tinig.

Medyo nagulat sila, ngunit hindi umangal si William. "Ha? Ah, eh... sige."

Inabot ni Clarisse ang bata. Sa sandaling iyon, ngumiti ito sa kanya.

At nang buhatin niya, ipinatong ng sanggol ang ulo sa kanyang balikat—payapa, kampante. Para bang sabay silang huminga nang maluwag.

Napatitig si Clarisse sa kisame. Nakapikit ang mga mata, pinipigilan ang luhang umaagos. Tila isang dasal na sinagot ng pagkakataon.

"Nabinyagan na ba siya?" tanong niya, marahan.

"Hindi pa po," sagot ng babae. "Siguro next next month."

"Maari ba akong maging Ninang ni Ethan?" halos pabulong, pero buo ang loob.

Nagulat ang mag-asawa. Napatitig kay William si Maica. Pero ngumiti si William.

"Aba, sige ba."

Nang marinig iyon, bahagyang ngumiti si Clarisse. Dinala niya ang bata malapit sa kanyang pisngi, hinalikan ito sa noo—isang yapos ng pag-paalam na hindi niya nasambit noon.

"Maraming salamat, Maica," sambit niya sa babae.

"William..." at isang tingin na puno ng mga salitang hindi kailanman nasabi.

Pagkatapos, ibinalik niya ang sanggol sa mga magulang nito—at dahan-dahang tumalikod, paakyat sa klinika ni Dra. Anne.

Habang pinapanood siya ng mag-asawa...

"Hon..." sabay bulong ni Maica kay William, "Kilala mo ba talaga siya? Paano niya nalaman pangalan ko... pati pangalan ni baby?"

"Huh," sagot ni William, napakamot sa batok, "'Yun nga eh... hindi ko rin alam."

Pagsilip sa Liwanag

Sa tahimik na silid ng klinika ni Dra. Anne, nakaupo sa mahabang upuan si Clarisse—sa pagitan ng kanyang mga magulang. Walang salita sa loob ng ilang sandali, tanging ang mahinang ugong ng aircon at tunog ng papel na iniikot sa clipboard ang maririnig.

Sa mesa, si Dra. Anne ay kalmado. Kasama niya si Dra. Tanya, ang resident psychiatrist na tahimik ding nagmamasid.

"So... paano po natin gustong simulan ang proseso?" tanong ni Dra. Anne, may lambing at respeto sa tinig.

Si Clarisse ang unang tumango.

"Handa na po ako," marahan niyang sabi.

Hindi na siya umiwas ng tingin. Hindi na rin nanginginig ang kanyang tinig. Wala pa ring buong liwanag sa mga mata niya—ngunit may sinag na. Kaunti. Sapat para sabihing may natitira pa.

Si Nanay Floring ay maingat na humawak sa kamay ng anak.

"Anak, kahit kailan, hindi mo kailangang mag-isa."

Tahimik lang si Mang Tony. Ngunit sa unang pagkakataon, ang kanyang mata—na dati'y laging puno ng pamumuna—ay ngayon, puno ng tiwala.

Tumango siya.

"Pumapayag na ako," aniya, mahina pero buo.
"Kung ito ang makakatulong sa 'yo, anak... gagawin natin."

Sa sulok ng kanyang labi, lumitaw ang isang pagod ngunit payapang ngiti.

"Hindi ko alam kung may sakit ako..." bulong ni Clarisse.
"Pero gusto ko na lang... malaman kung totoo pa ba ako."

Nagkatinginan ang dalawang doktora. At si Dra. Tanya ay tumango rin.

"Makikinig kami, Clarisse. Walang paghusga. Tanging pag-unawa lang."

Habang palabas sila ng klinika, hawak-hawak pa rin ni Clarisse ang kamay ng kanyang ina. Sa kabilang gilid, tahimik na binabantayan siya ni Mang Tony—parang binabalikan ng mata niya ang anak na matagal na niyang hindi nakita.

Sa kanilang mga puso, isang panalangin lang ang dalangin nila:

Na kahit hindi ngayon... o bukas...

Sa tamang araw, sa tamang panahon...

Babalik ang Clarisse na kanilang kilala.

Ang anak.

Ang doktora.

Ang babae na minsang nawala sa isang mundo ng alaala,

at ngayon ay marahang bumabalik...

sa sarili niyang liwanag.

Itutuloy...