Huling Panalangin ni Minerva "Mina" Lim

Norbert...
kung naririnig mo man ang huling panalangin kong ito,
sana kahit sa mga tahimik mong gabi,
mapatawad mo na ako—
kahit hindi mo sabihin sa akin,
kahit sa hangin lang.

Napatawad ko na ang sarili ko.
Matagal kong dinala ang bigat ng kasalanan,
pero ngayong unti-unti na akong tinatabunan ng lupa,
nauunawaan kong ang tunay na parusa ay
'yung mabuhay nang walang kapatawaran mula sa mga minahal mo.

Joyce... Ryan...
mga anak ko,
hindi ko na kayo muling nakita.
Pero minahal ko kayo sa bawat gising,
sa bawat dasal,
kahit alam kong kinamuhian ninyo ako.
Sana kahit minsan, maalala n'yo ako—
hindi bilang babaeng nagkasala,
kundi bilang ina na minsan ninyong tinawag na Mama.

Hindi ko kayo nakitang lumaki.
Pero araw-araw,
tinitingnan ko kayo sa gunita.
Sa bawat patak ng ulan,
sa bawat amoy ng bagong lutong kanin,
doon ko kayo niyayakap.

Norbert...
Mahal pa rin kita.
Kahit alam kong hindi na kailanman magiging tama.
Paalam.

At kung may Hardin man sa kabilang buhay,
sana doon ko kayo muling makita—
sa isang lupa na hindi marumi,
sa isang pag-ibig na wala nang kasalanan.

Sa Hapong Nagsimula ang Pag-uwi

Sa isang kilalang Shabu-shabu restaurant sa West Avenue, Quezon City,
magkakasamang kumakain ang mag-anak ni Norbert Lim.
Mainit ang sabaw,
masigla ang tawanan,
at sa bawat sandali,
tila isa silang pamilyang buo muli.

Si Ryan, ngayon ay Senior Operations Manager,
ay abala sa pagkukuwento ng bagong delivery system ng kanilang logistics company.
Si Joyce, na nasa mid-20s, ay tumatawa sa mga biro ng kapatid habang inirereview ang mga spreadsheet sa kanyang tablet.
Si Norbert, bagaman retirado na, ay tahimik na nakikinig —
nakangiti, ngunit may kakaibang lalim sa mga mata.
Tahimik ang lahat nang ilang sandali.

Sa gitna ng tawanan, biglang napahinto si Norbert.
Tila may sumagi sa kanyang puso —
isang kirot na matagal nang natutulog.
At bago pa niya mapigilan,
isang pangalan ang mahina ngunit malinaw na lumabas sa kanyang labi.

"Mina..."

Napatigil si Joyce.
Ang tinig na iyon, parang hangin mula sa nakaraan.
Marahang bumaba ang kanyang tingin,
at sa mahinang tinig ay nagtanong:

"Pa... pati ikaw?"

Lumingon si Ryan sa kanila,
may bahid ng pagtataka at lungkot sa mukha.

"Ikaw din, Ate?"

Tahimik.

Walang ingay,
tanging marahang pag-usok ng sabaw ang pumuno sa pagitan nila.
Huminga nang malalim si Norbert,
at nagsimulang magsalita —
mabagal, mabigat, totoo.

"Mga anak... alam kong malaki ang kasalanang ginawa ng Mama ninyo noon.
Pero matagal na rin iyon.
Binulag ako ng galit —
at siguro kayo rin.
Galit dahil sa kahihiyang idinulot niya sa pangalan ng pamilya natin."

Saglit siyang tumigil,
tinignan ang dalawa.

"Subalit... asawa ko pa rin siya.
At siya pa rin ang Mama ninyo."

Naluha si Joyce.
Ang kanyang tinig ay halos hindi lumalabas sa pagitan ng hikbi.

"Pa... baka hindi pa huli.
Baka sakali...
pwede pa ulit mabuo ang pamilya natin."

Isang ngiti, mahina ngunit may pag-asa,
ang gumuhit sa kanyang mukha.
Ngumiti rin si Ryan, bahagyang tumango.

"Hanapin natin si Mama.
Humingi tayo ng tawad sa kanya.
Kung may kasalanan man siya...
sa tingin ko, labis na parusa na rin ang ibinigay natin."

"Panahon na siguro para pare-pareho tayong maghilom sa sakit ng nakaraan."

Tahimik si Norbert.Ang mga kamay niya ay nakapatong sa mesa —
matanda na,
nanginginig ng bahagya,
ngunit may init pa rin ng isang lalaking minsang umibig nang totoo.

"Salamat, mga anak," mahina niyang sabi.

"Ang huling balita ko, nasa Tagaytay siya.
May maayos na hanapbuhay.
Bukas...
bukas mismo,
hahanapin ko siya."

At marahang ibinulong ni Norbert,

"Mina...
sapat na ang pagdurusa mo.
Pwede ka nang umuwi."

Hinawakan ni Joyce at Ryan ang kamay ng kanilang ama —
mahigpit, puno ng pananabik,
at may halong pangungulila na matagal nang kinimkim.
Sa sandaling iyon,
tila muling naging isa ang pamilyang matagal nang basag.

Ngumiti si Joyce habang pinupunasan ang luha.
Si Ryan ay tumango,
at sa pagitan ng kanilang mga titig,
tila may naibalik na kapirasong pagmamahalan —
isang ugnayang tagal nang inilibing ng galit,
ngunit muling umusbong sa katahimikan.

Sa labas ng bintana ng restaurant,
nagsimulang umambon.
Ang mga patak ng ulan ay marahang tumatama sa salamin —
tila may dalang mga salitang hindi na kailangang bigkasin.
At sa pagitan ng mga patak ng ulan,
isang bulong ang tila nagmumula sa hangin,
banayad ngunit malinaw —

"Norbert...
Joyce...
Ryan...
Mahal na mahal ko kayo.
...
Hanggang sa muli nating pagkikita..."

At kahit patuloy ang ulan,
sumilip ang buwan sa pagitan ng maiitim na ulap.
Ang liwanag nito ay dahan-dahang bumalot sa gabi —
tulad ng isang ngiti ng inang handa nang umuwi,
sa tahanang matagal na niyang iniwan,
ngunit hindi kailanman nakalimutang mahalin.

Itutuloy...